(VIDEO) Wat gebeurt er als er geen empathie is?
Vaak horen we dat empathie blijkbaar een belangrijke vaardigheid is, iets dat we absoluut moeten kunnen, moeten tonen, moeten gebruiken. Maar wat is dat dan? En wat als ik met de beste wil van de wereld geen empathie kan opbrengen voor de ander? En wat gebeurt er dan wanneer ik geen empathie toon of voel?
De video in 5 take-aways
- Empathie is géén sympathie; empathie doe je met het hoofd, sympathie met het hart
- Empathie is het zich mentaal inleven in andermans situatie
- Empathie zorgt voor wederzijds begrip en vertrouwen tussen mensen
- Zonder empathie wordt een gesprek koud en kil en kan het zelfs bitsig of agressief worden
- Als iemand zichzelf begint te herhalen, moet dat als een rookmelder voor je zijn en je verwittigen "ik moet nu wat meer empathie opbrengen en ook tonen"
Transcript
Kevin
Wat zou er gebeuren, als er geen empathie is in deze wereld?
Bart
Wauw. De vraag van één miljoen.
Kevin
Ja.
Bart
Heel onprettige dingen.
Ja, heel onprettige dingen, op het meest basale niveau binnen een gesprek zelfs.
Want eigenlijk moeten we misschien toch eerst definiëren…
Kevin
Ja, ik wou net zeggen: wat is empathie precies?
Bart
Voor heel veel mensen, zit daar al een gigantisch verschil van definities, tussen verschillende mensen onderling, van wat zij als empathie beschouwen.
Empathie zit, eigenlijk, op het niveau van het hoofd, terwijl sympathie meer op het niveau van het hart zit. Empathie is: met je mentale capaciteit, je kunnen inleven, dat als je helemaal door de bril van een ander zou kijken, hoe de situatie er voor een ander zou uitzien en aanvoelen. Dus, zelfs als je daar bezig bent met de gevoelens van een ander te gaan inschatten, is dat toch nog altijd op een mentaal niveau. Dat is ook de reden waarom heel veel mensen totaal niet zo graag empathisch gedrag willen vertonen: omdat ze schrik hebben daarbij te verglijden naar sympathie. En daardoor wordt het dan moeilijker. Hun gesprek wordt moeilijker, hun job wordt moeilijker, enzovoort.
Kevin
Omdat het emotioneel wordt? Of…
Bart
Ja, voor henzelf. Omdat het bij henzelf dan ook bepaalde dingen begint te triggeren.
Ik geef een heel concrete zaak, die, bijvoorbeeld, is vastgesteld bij artsen. In het eerste jaar van de opleiding, dus het eerste Bachelor-jaar Geneeskunde, empathie zo hoog. Tweede jaar, derde jaar, vierde jaar, vijfde jaar, enfin, uiteindelijk, als ze hun opleiding hebben afgerond, van empathie – met bepaalde meetschalen gemeten – schiet er eigenlijk zo goed als niets meer over. Het wordt er, eigenlijk, ook een stukje uit gedramd, omdat je altijd die mogelijkheid hebt, om te gaan verglijden in sympathie. Stel dat je dan, op een gegeven moment, een heel moeilijke boodschap, een terminale ziekte, moet meedelen aan een patiënt en je zou daarbij het risico hebben, dat je verglijdt in de sympathie, ja, dan wordt je job weer veel moeilijker uit te voeren.
Maar het wil natuurlijk niet zeggen, omdat het kan bestaan dat je in sympathie terecht komt, dat je de empathie niet kan tonen. Want het is en blijft wel degelijk een ongelooflijk belangrijke vaardigheid.
Kevin
Maar waarom hebben we dat dan nodig, die empathie?
Bart
Goh, zelfs in het meest gewone gesprek: het in staat kunnen zijn, om je mentaal in te leven in de wereld van een ander, gaat gewoon zorgen voor begrip. Gaat er op zich al voor zorgen dat je je kan verplaatsen in het standpunt van de andere. Anders, dan ben je eigenlijk sociopaat of psychopaat. Zij mankeren dat stuk net. Die vaardigheid, die hebben zij net niet. Om u te kunnen inbeelden: oké, wat gaat het effect zijn van communicatie, op jou. Als ik 0,0 empathie heb, ja, dan is er heel weinig vertrouwen in een gesprek. Dan ga ik heel weinig ‘rapport’ met jou kunnen opbouwen. Rapport is, je zou kunnen zeggen, een goede communicatierelatie. Het voldoende vertrouwen om jezelf naar mij toe te openen en omgekeerd. Zonder empathie kan dat gewoonweg niet.
Er is een heel mooi voorbeeld van een hele grote case in de Verenigde Staten, waarbij verzekeraars hebben gekeken naar op welke manier artsen met patiënten omgaan, wanneer ze een medische fout, een medische blunder hebben begaan. Natuurlijk heel interessant en een heel belangrijk onderzoek ook geweest voor de verzekeringsmaatschappijen, omdat zij daar heel veel geld de deur zagen uitgaan. Wat stelden ze namelijk vast? Dat bepaalde artsen, die één en dezelfde fout begingen, medische fout - ik zeg maar: een paar proppen tijdens een operatie achtergelaten in een buik, een schaar achtergelaten, of wat dan ook – en ja, dan heb je twee dokters, die exact hetzelfde doen, dezelfde fout begaan, en toch, in Amerika typisch, wordt de ene voor veel meer geld voor de rechtbank gedaagd en de andere niet, of voor heel weinig geld, in verhouding. Natuurlijk wil een verzekeringsmaatschappij dat absoluut weten, daarom dat ze dat onderzoek heel degelijk hebben uitgevoerd. Want zij vragen dan wel dezelfde tarieven, maar ze keren gewoon, aan het eind van het jaar, minder uit.
Dus wat hebben ze daar gevonden? Wat is de grote factor? Dat is de mate van empathie waarmee een arts reageert naar een patiënt. Als die daar op een heel koude manier, van: ja meneer, maar ik bedoel, we hebben u dan ook een tweede keer geopereerd, gratis, op kosten van het ziekenhuis, en we hebben die tang er uitgehaald, dus het probleem is nu opgelost. Dat is weinig getuigend van empathie. Je kan je toch ergens, met je geest, wel inbeelden dat die patiënt, na de operatie met heel veel pijn, heel veel onzekerheid, heel veel angsten, het zelf vervelend vindt om te moeten teruggaan, om niet te willen doorgaan voor een kleinzerig iemand enzovoort. Dan zou je toch mogen verwachten, dat iemand die een beetje menselijkheid heeft, zich dat ook kan inbeelden.
Dus de dokters die wel veel empathie konden tonen - van: oh mijn God, maar dat moet verschrikkelijk voor u zijn geweest, in die onzekerheid, in die angst leven enzovoort – die kregen veel minder vaak de deurwaarder aan hun deur, met een verzoekschrift om naar de rechtbank te komen.
En dat is natuurlijk een heel mooie vaststelling. Dat is natuurlijk een groot onderzoek, op een heel specifieke sector. Maar die empathie, puur in een gesprek, is ontiegelijk belangrijk.
Stel u voor dat ik mij absoluut niet kan inbeelden hoe jij je voelt, dat ik mij daar zelfs geen mentale schets van zou kunnen maken.
Kevin
Ja, wat dan?
Bart
Dan zou ik op een heel andere manier met jou communiceren. Dan zou ik geen rekening met je houden. En als ik geen rekening meer met jou houd, en jij zou dat ook niet meer met mij gaan doen, omdat we allebei de vaardigheid van empathie missen, dan wordt dit, eigenlijk, een heel koud, afstandelijk gesprek. Kan het ook heel snel gaan ontvlammen, wat agressief worden, op het bitsige af zelfs. Op die manier gaat het helemaal zo mooi niet meer verlopen. Het betekent ook, als we aan iemand iets verkopen en die komt terug met een klacht, als wij daar zonder empathie op reageren, dan gaan wij dat heel factueel oplossen en de andere mens voelt zich niet begrepen.
Kevin
En komt ook nooit meer terug.
Bart
Komt ook nooit meer terug.
Gaat het jou daarom niet meteen zeggen, daar zijn we dan heel vaak te weinig assertief voor. Maar je zal het dan wel ondervinden, want de klant is weg.
Nu, je ziet ook in een gesprek, en dat is één van de symptomen wanneer empathie in een gesprek ontbreekt, dat mensen zich beginnen opwinden, omdat ze zich niet begrepen voelen. Ze beginnen luider te praten, meer staccato, ze zijn wat vuriger in hun betoog, of ze gaan gewoon dezelfde boodschap in verschillende formats, soms zelfs met exact dezelfde woorden, blijven herhalen.
Dus je zou de zaak kunnen omkeren. Als je iemand hoort verschillende zaken, op dezelfde manier of op een andere manier, herhalen, herkauwen, of als iemand wat meer opgefokt wordt, is het waarschijnlijk een teken voor jouzelf, als een soort rookalarm, van: ho, er is iets aan het gebeuren, nu moet ik gaan opletten, want dat is waarschijnlijk een teken dat de ander zich niet gehoord en niet begrepen voelt.
Kevin
En dan mag je wat meer empathie gaan tonen.
Bart
En dan mag je, ja, de volumeknop van empathie net iets meer gaan openzetten.
Kevin
Oké Bart, een beetje meer empathie in deze wereld.
Bart
Het zou mooi zijn.
Kevin
Ja. Dank je wel. En u, thuis, bedankt voor het kijken.
